بهرۀ هوشی یا هوش‌بهر(IQ) چیست؟

بسیاری از ما ممکن است در صحبت های روزانه خود از اصطلاح IQ استفاده کنیم، بدون آن که از معنای دقیق آن اطلاعی داشته باشیم. IQ مخفف عبارت Intelligence Quotient است و معنای آن بهره هوشی است. روانشناسان برای محاسبه بهره هوشی از فرمولی ساده استفاده می‌کنند.در این فرمول سن ذهنی فرد بر سن زمانی او تقسیم و سپس در عدد 100 ضرب می‌شود. اگر بخواهیم کمی این فرمول را ساده تر کنیم می‌توانیم بگوییم: اگر توانایی ذهنی فردی کاملا برابر با توانایی باشد که همسالان او در آن محدوده سنی دارند، بهره هوشی او مساوی با عدد 100 خواهد بود.

البته کمی بالا یا پایین تر بودن از عدد 100 نشانه دهنده هوش بالاتر یا پایین تر نمی‌تواند محسوب شود و متخصصان درباره تفسیر عدد به دست آمده با احتیاط زیادی عمل می‌کنند. در واقع به صورت معمول حد فاصل نمرات 90 تا 109 را به عنوان هوش متوسط در نظر می‌گیرند. البته روانشناسان برای این موضوع دلایلی دارند.

روانشناسان می گویند هر آزمونی دارای مقداری خطاست. این بدان معناست که به رغم دقیق بودن و اعتبار بالای یک آزمون باز هم ممکن است نتیجه به دست آمده صددرصد درست نباشد. به همین دلیل در زمان تفسیر نتایج لازم است کمی احتیاط کنیم و برفرض اگر نمره به دست آمده 92 بود سریع نگران توانایی ذهنی کودک نشویم چرا که ممکن است خطای آزمون باعث پایین آمدن چند نمره ای شده باشد.

آیا IQ قابل افزایش است ؟

بیشتر مردم به اشتباه فکر می‌کنند IQ چیزی است که از هنگام تولد ثابت می‌ماند. در واقع مغز بینهایت انعطاف پذیر است و راههایی وجود دارد که می‌توانید ضریب هوشی‌تان را بالا ببرید. حداقل اتفاقی که می‌افتد این است که می‌توانید عملکرد مغزتان را افزایش بدهید و استراتژی‌هایی را یاد بگیرید که توانایی شما را برای فرا گرفتن، به خاطر سپردن و بهره وری از دانش و اطلاعات‌تان بهبود ببخشد.

رفتار هایی که باعث افزایش IQ در انسان می شود

• بیشتر راه بروید
• نفس عمیق بکشید
• دفتر رویدادهای روزانه داشته باشید
• چیزهای جدید را کشف کنید
• استراحت‌های کوتاه و مکرر داشته باشید
• حافظه‌تان را تقویت کنید
• صبحانه بخورید
• مدیتیشن کنید
• از مصرف قند اجتناب کنید
• بیشتر از آنتی اکسیدان‌ها مصرف کنید

متخصصان معتقدند همه چیز از فناوری گرفته تا عادات غذایی و شیوه زندگی، بر عملکرد مغز ما تأثیر می‌گذارد و عادت های نادرست باعث افت کارایی ذهن و توانایی فکر کردن می‌شود. اخیرا، نتایج بررسی محققان کانادایی نشان داده است که مصرف میزان زیاد چربی های اشباع، تأثیر زیادی روی عملکرد مغز می‌گذارد و حتی به اعتیاد منجر می‌شود.

از سال 1930 به علت شرایط بهتر زندگی، بهبود تغذیه و تحصیلات، «آی کیو» ی افراد در سراسر جهان بهتر شد، اما اکنون محققان ادعا می‌کنند که در سال های گذشته میزان بهره هوشی افراد کاهش پیدا کرده و از طرفی طی 50 سال اخیر هوش اجتماعی هم افت پیدا کرده است. محققان تأکید می‌کنند علاوه بر یاد گرفتن مهارت های جدید، موارد دیگری نیز برای حفظ آی کیو لازم است. در ادامه، به کارها و عاداتی که باعث کاهش بهره هوشی می‌شوند، می‌پردازیم.

1. انجام دادن چند کار هم زمان

انجام دادن چند کار با هم باعث کاهش آی کیو می‌‍‌شود. محققان می‌گویند مغز برای انجام دادن چند کار به طور همزمان با هم، طراحی نشده است. زمانی که فرد این کار را می‌کند و تمرکز خود را سریع از یک کار به کار دیگر معطوف می‌کند، هر بار این کار را انجام می‌دهد، به قسمت شناختی مغز آسیب می‌رسد. در این شرایط (سوخت مغز) سریع تر مصرف می‌شود و در نتیجه مغز سریع تر خسته می‌شود. انجام دادن چند کار با هم مانع از تفکر عمیق و خلاق می‌شود.

2. خستگی سفر با هواپیما و کار شبانه

همه ما می‌دانیم که تقریبا یک روز پس از پرواز با هواپیما، فرد هنوز گیج است. این تأثیر می‌تواند چند هفته با فرد باقی بماند. نتایج بررسی روی نمونه های آزمایشگاهی نشان می‌دهد، اختلال ریتم شبانه روز (ساعت داخلی بدن)، کارایی هیپوکامپ مغز را کاهش می‌دهد. به گفته محققان، داشتن مشاغلی که شیفت کاری شب دارند و یا مسافرت های هوایی مداوم با اختلال رفتاری همراه هستند.

3. جست و جوهای اینترنتی

دسترسی نامحدود به اطلاعات، چه در منزل و چه در بیرون از منزل، با فشار دادن یک دکمه می‌تواند هم خوب باشد و هم بد. این که بتوانید آدرس ها، شماره تلفن ها، دستور غذا، اسم ها، رویدادها و … را به آسانی پیدا کنید، نیاز به یادآوری و به خاطر سپردن را در شما کاهش می‌دهد. اگرچه این فناوری به صورت مستقیم روی مغز تأثیر نمی‌گذارد، اما بر نحوه ذخیره کردن اطلاعات در حافظه تأثیر می‌گذارد؛ به عنوان مثال ما راحت تر می‌توانیم به یاد بیاوریم که اطلاعات کجا ذخیره شده اند تا این که به یاد بیاوریم خود اطلاعات چه بوده اند.

به گفته متخصصان مایکروسافت، به طور میانگین در طول 15 سال، میزان تمرکز ما از 12 ثانیه به 8 ثانیه افت پیدا کرده است.

4. زیاده روی در مصرف میوه ها

زیاده روی در مصرف میوه هم باعث کاهش آی کیو می‌شود. مصرف زیاد فروکتوز (قند طبیعی موجود در میوه ها) توانایی هورمون انسولین برای سوخت و ساز قند خون و تولید انرژی در بدن را کاهش می‌دهد. البته منظور مصرف خیلی زیاد میوه است، نه مصرف مورد نیاز روزانه هر فرد. در این میان می‌توان با مصرف امگا- 3 از مغز محافظت کرد.

5. همزمان راه رفتن و آدامس خوردن

در گذشته گفته می‌شد که آدامس جویدن یک ورزش است که جریان خون را به مغز افزایش می‌دهد، اما آزمایش های اخیر، خلاف این موضوع را نشان می‌دهد. به گفته محققان، جویدن آدامس برای چند ساعت باعث حواس پرتی می‌شود و آی کیو را کاهش می‌دهد.

6. مصرف غذاهای چرب

مصرف چربی های اشباع مانند (کره، نیمرو و…) مانع عملکرد دوپامین مغز می‌شود (دوپامین، انتقال دهنده عصبی حیاتی است). نتایج بررسی ها نشان می‌دهد که غذاهای چرب، عملکرد شناختی فرد را مختل می‌کند.

یکی از روش‌های رایج برای اندازه‌گیری بهره هوشی در ایران استفاده از ابزار ماتریس‌های پیش‌رونده ریون است